بیماری های دل عبارتند از قساوت، کوری، رین(زنگار) و...که برای آن ها عواملی را برشمرده اند:

قلب سلیم ،قساوت قلب،گناه،مرگ دل،زیاده گویی،لهو و لعب،زیادی ثروت،بخیل،عشق،خلوت با زنان،خندیدن

پیمان شکنی :
خدای متعال فرمود: پس به سبب اینکه پیمانشان را شکستند لعنتشان کردیم و دل هایشان را سخت و حق ناپذیر گردانیدیم.(سوره مائده،آیه13)

زیاده گویی:
رسول خدا(ص)فرمود:به راستی زیاده گویی در غیر خدا دل را سخت می کند.(بحارالانوار،ج68،ص281)

طولانی دانستن عمر:
امیرمؤمنان(ع) فرمود:زمان را دراز نپندارید[عمرتان را طولانی ندانید]که موجب قساوت دلتان می گردد،چنان که اگر کار بد، دیرپا شده و دوام یابد مایه قساوت می گردد.

لهو و لعب:
رسول خدا(ص)فرمود: سه چیز موجب قساوت دل می شود گوش سپردن به لهو ، در پی شکار[تفرحی]رفتن و رفت وآمد به دربار سلطان.

زیادی ثروت :
امیرمؤمنان(ع) فرمود: زیادی ثروت موجب تباهی دین و قساوت دل می شود.

نگاه به بخیل :
امیرمؤمنان(ع) فرمود : نگاه به بخیل قلب را سخت می کند.

گفت و گوی بی حاصل :
امیرمؤمنان(ع) فرمود : از گفت و گوی بی حاصل و دشمنی برحذر باشید که آن دو قلب ها را بیمار می کنند.

عشق غیر الهی :
امیرمؤمنان (ع) فرمود: هر کس به چیزی عشق[زمینی]بورزد چشمش کور و دلش بیمار گردد.

تکرار گناه و همنشینی با ثروتمندان خوشگذران :
رسول خدا (ص) فرمود: چهار چیز دل را می میراند : گناه رو گناه و زیادی گفت وگو با زنان و درافتادن با احمق،بدین گونه که تو بگویی و او بگوید،در حالی که به خیر تن ندهد و همنشینی با مردگان . پرسیدند : ای رسول خدا!مردگان کیان اند؟ فرمود:هر توانگر خوشگذران.

خلوت با زنان و همنشینی با گمراهان :
رسول خدا (ص) فرمود: چهار چیز مایه تباهی دل هاست : خلوت با زنان [نامحرم] و گوش سپردن به آن ها و پذیرفتن رأی آن ها و همنشینی با مردگان،سؤال شد : ای رسول خدا! مجالست با مردگان چگونه است؟ فرمود : مجالست با هر گمراه رویگردان از احکام (دستورهای )الهی .

زیاد خندیدن :
رسول خدا (ص) فرمود : از خنده فراوان بر حذر باش که دل را می میراند .

(مطالب بر گرفته از کتاب مفاتیح الحیاة از آیة الله جوادی آملی )